Обстоятельство
сравнения обозначает сопоставление, сравнение действия, выраженного глаголом.
Простое
обстоятельство сравнения выражается следующими словоформами:
1)
существительным в сравнительной 'форме на –дай/-дәй, -ҙай/-ҙәй,
-лай/-ләй, -тай/-тәй: Батыр булдың Салауаттай, Муса
кеүек түҙемле, утҡа ингән Матросовтай
аяманың үҙеңде (Н. Иҙелбай)
'Отважен был подобно Салавату, Мусе подобно терпелив был, не щадил себя,
подобно Матросову, который бросился на пулеметный огонь';
2)
деепричастием на -ғансы/-гәнсе: Ҡуян булып
ҡасҡансы, ыласын булып үлеү артығыраҡ (посл.)
'Чем бежать зайцем, лучше умереть соколом'; Мең йыл
тынып-тонсоғоп йәшәгәнсе, бер көн
янып-ярһып, урғып-ҡайнап йәшәү артыҡ!
(3. Биишева) 'Чем тысячу лет жить в затхлом болоте, лучше один день прожить
кипучей, огнем полыхающей жизнью'.
Составное
обстоятельство сравнения выражается следующими конструкциями:
1)
существительным в основном падеже с послелогами кеүек,
һымаҡ, шикелле, төҫлө: Зөфәр
ситлектән ысҡынған ҡош кеүек ҡанатланып
китте (Н. Асанбаев) 'Зуфар весь встрепенулся, как птица, вырвавшаяся из
клетки'; Тимер юлдан үткән саҡта «Сулпан» амбарҙары
ҡыр ҡаҙҙары һымаҡ теҙелеп ултыралар (И.
Насыри) 'У переезда через железную дорогу амбары «Сулпана» выстроились, как
дикие гуси'; Әсәйемдең сәстәре һаман шул
ҡарға ҡанаттары шикелле ҡап-ҡара көйө
ҡалды (3. Биишева) 'Волосы моей матери так и остались черными, как
воронье крыло'; Батырлыҡҡа күтәрелгән
һәйкәл төҫлө, күкшеллектә
ғорурланып тора Урал; матурлыҡта тиңдәше юҡ
баҡса төҫлө күкрәп ята тыуған
илебеҙ Башҡортостан (С. Ҡудаш) 'Как памятник,
воздвигнутый за подвиг, возвышается в голубизне Урал; нет равного ему по красе;
как сад, благоухает моя Башкирия';
2)
изафетным сочетанием двух существительных с послелогом сағыштырғанда:
Хәҙерге ракета установкаһы менән
сағыштырғанда данлыҡлы «катюша» уйынсыҡ
һымаҡ ҡына булып ҡалды (СБ) 'По сравнению с
современной ракетой, прославленная «катюша» стала как игрушка';
3)
существительным или именем действия в направительном падеже с послелогом ҡарағанда:
Ҡайһы берҙә китаптың тыуыу тарихы уның
йөкмәткеһенә ҡарағанда ла
ҡыҙыҡлыраҡ була (Ә. Бикчәнтәев) 'Иногда история
создания книги бывает интереснее, чем ее содержание'; Ас башаҡҡа ҡарап моңайыуға
ҡарағанда туҡ башаҡҡа ҡарап йырлау
мең мәртәбә артығыраҡ бит! («Ағиҙел»)
'Чем печалиться, глядя на пустой колос, сто крат прекраснее петь, глядя на
полные колосья!'
Переход на ОГЛАВЛЕНИЕ (СИНТАКСИС)